Saturday 18 July 2020
🧘🏻♂योग विज्ञान शृंखला🧘♀
✒️.....डॉ. शरद रामढवे.
(कान,नाक,घसा तज्ञ)
मुद्राविज्ञान भाग ३
नियमित आणि सततच्या मुद्रांच्या सरावाने सुप्तावस्थेत असलेला मेंदूचा जास्तीत जास्त भाग सक्रिय किंवा जागृत केला जातो. या प्रक्रियेमध्ये मानसिक आणि भावना यांच्यावर सकारात्मक परिणाम दिसून येतात . जसे भीती, संकोच, गौणता, उदासीनता, निराशा कमी होते.
हात आणि डोक्याशी संबंधित मुद्रा मेंदूतील साधारण पन्नास टक्के भागाशी संबंधित असतात
आसनांमध्ये मेंदूचा जो भाग उत्तेजित होतो त्या भागास रक्तपुरवठा वाढतो. तर मुद्रा मध्ये मेंदूच्या संबंधित भागास प्राणशक्‍तीचा प्रवाह वाढतो. विपरीतकरणी मुद्रा मध्ये डोपामीन (Dopamine) रसायन हे मेंदूमध्ये तयार होते व शरीरास उत्साही बनवते तर इतर योगिक मुद्रा मुळे सिरोटोनिन (Serotonin) हे रसायन मेंदूमध्ये तयार होते व शांततेचा परिणाम शरीरावर दिसून येतो त्यामुळे झोपही छान लागते.
बहुतेक मुद्रा मध्ये शरीर हे दोन्ही बाजूने ( उजवी व डावी बाजू ) समसमान असते. व मेंदूच्या दोन्ही बाजूस सारखीच चालना मिळते. त्यामुळे दोन्ही बाजूंचे मेंदू चे कार्य नियंत्रित, सुसंगत आणि संतुलित राहते. सतत आणि नियमित मुद्रा च्या अभ्यासाने विश्लेषणात्मक विचार, बुद्धिमत्ता आकलनशक्ती ,ग्रहणशक्ती, अंत:र्ज्ञान आणि विवेक बुद्धी यामध्ये वाढ होते. आणि वृत्ती शांत व स्थिर होते
नासिकाग्र दृष्टी यामध्ये डोळे नाकाच्या टोकावर एकाग्र केले जातात जेथून संवेदना डाव्या व उजव्या दोन्ही बाजूच्या मेंदूकडे समसमान जातात, व दोन्ही बाजू सारख्याच प्रमाणात उत्तेजित होतात. त्यामुळे दोन्ही बाजू तालबद्ध व सुसंगत (Harmonise) झाल्यामुळे निश्चल शांत व एकाग्रता वाढते.
शांभवी मुद्राच्या अभ्यासाने पीनियल ग्रंथि निष्क्रिय होण्याची क्रिया मंदावते म्हणून ही क्रिया लहान मुलांना वय वर्ष आठ च्या पुढे करण्याची शिफारस केली जाते. शांभवी मुद्रा मध्ये आज्ञाचक्र सक्रिय होते कारण प्राणशक्ती ही आज्ञा चक्रा च्या वरच्या दिशेने खेचली जाते व मेंदू चा पुढचा भाग भालीय मेंदू (Frontal cortex) हा उत्तेजीत व सक्रिय होतो .
खेचरी मुद्रा (जिव्हा बंध ) चा प्रभाव हायपोथॅलॅमस आणि ब्रेन स्टेम (Brain stem) यामधील मज्जा केंद्रावर पडतो. या मज्जा केंद्रामधून शरीरातील अनैश्चिक क्रिया जसे श्वसनक्रिया, हृदयाचे स्पंदन, भावना, तहान-भूक यावर नियंत्रण होते. खेचरी मुद्रा मध्ये तोंडाच्या मागील बाजूस अनेक सूक्ष्म मज्जातंतू (Meridian points) ज्या जीभेच्या दाबामुळे उत्तेजित होतात ज्याचा संबंध स्वायत्त मज्जासंस्थाशी (Autonomic nervous system) असतो स्वायत्त मज्जासंस्था शरीरातील अनैश्चिक क्रिया नियंत्रित करते याचा अर्थ खेचरी मुद्रा चा परिणाम अनैश्चित क्रिया वर होतो त्यामुळे खेचरी मुद्राने तहान-भूक कमी होते व भावनांवर नियंत्रण येते .
डोळ्यांच्या हालचालींचा परिणाम मेंदूवर होतो. जेव्हा डोळ्यांची हालचाल जलद (Rapid eye movement, REM) असते त्यावेळी जास्त वारंवारतेच्या (High freuency) बीटा लहरी मेंदूत दिसून येतात. जेव्हा डोळ्यांची हालचाल कमी होते त्यावेळी शांततेच्या कमी वारंवारतेच्या अल्फा लहरी दिसून येतात. ध्यानाच्या स्थितीमध्ये मेंदूमध्ये अल्फा लहरी दिसून येतात. शांभवी मुद्रा मध्ये डोळे स्थिर केल्यामुळे डोळ्याची हालचाल कमी होते त्यामुळे ह्या शांभवी मुद्रेमध्ये अल्फा लहरी दिसून येतात. याचाच अर्थ ध्यानासाठी ही मुद्रा उपयोगी पडते म्हणून ध्यानाच्या वेळी शांभवी मुद्राही लावली जाते.
sharadyogvigyan.blogspot.com
🧘🏻♂योग विज्ञान शृंखला🧘♀
✒️.....डॉ. शरद रामढवे.
(कान,नाक,घसा तज्ञ)
मुद्राविज्ञान भाग ३
नियमित आणि सततच्या मुद्रांच्या सरावाने सुप्तावस्थेत असलेला मेंदूचा जास्तीत जास्त भाग सक्रिय किंवा जागृत केला जातो. या प्रक्रियेमध्ये मानसिक आणि भावना यांच्यावर सकारात्मक परिणाम दिसून येतात . जसे भीती, संकोच, गौणता, उदासीनता, निराशा कमी होते.
हात आणि डोक्याशी संबंधित मुद्रा मेंदूतील साधारण पन्नास टक्के भागाशी संबंधित असतात
आसनांमध्ये मेंदूचा जो भाग उत्तेजित होतो त्या भागास रक्तपुरवठा वाढतो. तर मुद्रा मध्ये मेंदूच्या संबंधित भागास प्राणशक्‍तीचा प्रवाह वाढतो. विपरीतकरणी मुद्रा मध्ये डोपामीन (Dopamine) रसायन हे मेंदूमध्ये तयार होते व शरीरास उत्साही बनवते तर इतर योगिक मुद्रा मुळे सिरोटोनिन (Serotonin) हे रसायन मेंदूमध्ये तयार होते व शांततेचा परिणाम शरीरावर दिसून येतो त्यामुळे झोपही छान लागते.
बहुतेक मुद्रा मध्ये शरीर हे दोन्ही बाजूने ( उजवी व डावी बाजू ) समसमान असते. व मेंदूच्या दोन्ही बाजूस सारखीच चालना मिळते. त्यामुळे दोन्ही बाजूंचे मेंदू चे कार्य नियंत्रित, सुसंगत आणि संतुलित राहते. सतत आणि नियमित मुद्रा च्या अभ्यासाने विश्लेषणात्मक विचार, बुद्धिमत्ता आकलनशक्ती ,ग्रहणशक्ती, अंत:र्ज्ञान आणि विवेक बुद्धी यामध्ये वाढ होते. आणि वृत्ती शांत व स्थिर होते
नासिकाग्र दृष्टी यामध्ये डोळे नाकाच्या टोकावर एकाग्र केले जातात जेथून संवेदना डाव्या व उजव्या दोन्ही बाजूच्या मेंदूकडे समसमान जातात, व दोन्ही बाजू सारख्याच प्रमाणात उत्तेजित होतात. त्यामुळे दोन्ही बाजू तालबद्ध व सुसंगत (Harmonise) झाल्यामुळे निश्चल शांत व एकाग्रता वाढते.
शांभवी मुद्राच्या अभ्यासाने पीनियल ग्रंथि निष्क्रिय होण्याची क्रिया मंदावते म्हणून ही क्रिया लहान मुलांना वय वर्ष आठ च्या पुढे करण्याची शिफारस केली जाते. शांभवी मुद्रा मध्ये आज्ञाचक्र सक्रिय होते कारण प्राणशक्ती ही आज्ञा चक्रा च्या वरच्या दिशेने खेचली जाते व मेंदू चा पुढचा भाग भालीय मेंदू (Frontal cortex) हा उत्तेजीत व सक्रिय होतो .
खेचरी मुद्रा (जिव्हा बंध ) चा प्रभाव हायपोथॅलॅमस आणि ब्रेन स्टेम (Brain stem) यामधील मज्जा केंद्रावर पडतो. या मज्जा केंद्रामधून शरीरातील अनैश्चिक क्रिया जसे श्वसनक्रिया, हृदयाचे स्पंदन, भावना, तहान-भूक यावर नियंत्रण होते. खेचरी मुद्रा मध्ये तोंडाच्या मागील बाजूस अनेक सूक्ष्म मज्जातंतू (Meridian points) ज्या जीभेच्या दाबामुळे उत्तेजित होतात ज्याचा संबंध स्वायत्त मज्जासंस्थाशी (Autonomic nervous system) असतो स्वायत्त मज्जासंस्था शरीरातील अनैश्चिक क्रिया नियंत्रित करते याचा अर्थ खेचरी मुद्रा चा परिणाम अनैश्चित क्रिया वर होतो त्यामुळे खेचरी मुद्राने तहान-भूक कमी होते व भावनांवर नियंत्रण येते .
डोळ्यांच्या हालचालींचा परिणाम मेंदूवर होतो. जेव्हा डोळ्यांची हालचाल जलद (Rapid eye movement, REM) असते त्यावेळी जास्त वारंवारतेच्या (High freuency) बीटा लहरी मेंदूत दिसून येतात. जेव्हा डोळ्यांची हालचाल कमी होते त्यावेळी शांततेच्या कमी वारंवारतेच्या अल्फा लहरी दिसून येतात. ध्यानाच्या स्थितीमध्ये मेंदूमध्ये अल्फा लहरी दिसून येतात. शांभवी मुद्रा मध्ये डोळे स्थिर केल्यामुळे डोळ्याची हालचाल कमी होते त्यामुळे ह्या शांभवी मुद्रेमध्ये अल्फा लहरी दिसून येतात. याचाच अर्थ ध्यानासाठी ही मुद्रा उपयोगी पडते म्हणून ध्यानाच्या वेळी शांभवी मुद्राही लावली जाते.
sharadyogvigyan.blogspot.com
No comments:
Post a Comment